Ciekawostki o alfabecie greckim
Alfabet grecki nie jest taki trudny, jak się wydaje. W tym wpisie podam Wam kilka ciekawostek, które ułatwią jego zapamiętanie. Wszystkie te informacje zbierałam przez kilka miesięcy i publikowałam na moim fanpejdżu od czerwca 2018 do połowy stycznia 2019 w ramach zabawy pt. Geografia Grecji. Z każdą nową literką zachęcałam moich czytelników, żeby wpisywali miejsca w Grecji, które zaczynają się na daną literę. Dzięki temu ćwiczyliśmy alfabet i poznawaliśmy nowe nazwy greckich miast, wysp, gór itd. Wszystkie odpowiedzi zobaczycie na Facebooku po wpisaniu hasztagu #geografiagrecji.
Zapraszam do zapoznania się z ciekawostkami o alfabecie greckim.
A άλφα /alpha/
Litera A, α to pierwsza litera greckiego alfabetu. Wymawia się tak samo, jak po polsku, np. άνθρωπος /anthropos/ – człowiek, αρχή /arhi/ – początek, άνεμος /anemos/ – wiatr.
Litera A służy też jako liczba porządkowa do oznaczenia cyfry 1, np. król Konstantyn I to Κωνσταντίνος Α’ /konstantinos ο protos/ (A z kreseczką po literze).
Słowo άλφα występuje w wielu wyrażeniach w języku greckim, np. zwrotu άλφα άλφα /alfa alfa/ używamy na określenie najwyższej jakości produktu, zwłaszcza spożywczego.
Β βήτα /wita/
Litera B, β jest drugą literą greckiego alfabetu. Wymawia się jak polskie „w”, np. βήμα /wima/ – krok, βαρύς /waris/ – ciężki, βίδα /widha/ – śrubka.
W systemie liczbowym oznacza cyfrę 2, np. Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος /dhefteros pangosmios polemos/ – II Wojna Światowa.
Ciekawostką jest to, że w starożytności literę B wymawiało się jak „b”, stąd też w języku polskim przyjęło się mówić „beta”.
Γ γάμμα /ghama/
Τrzecią literą greckiego alfabetu jest litera Γ, γ. Wymowę zapisuje się zazwyczaj jako „gh” (dźwięk podobny do polskiego /h/, ale bardziej dźwięczny), np. γράμμα /ghrama/ – list, γλυκός /ghlikos/- słodki, γυναίκα /ghineka/ – kobieta.
W systemie liczbowym oznacza cyfrę 3, np. κεφάλαιο Γ’ /kiefaleo trito/ – rozdział trzeci (Γ zawsze z kreseczką po literze).
W języku greckim funkcjonują również dyftongi „γκ” i „γγ”, które są bardziej zbliżone w wymowie do polskiej litery „g”. W ten sposób zapisuje się po grecku na przykład Gdańsk – Γκντανσκ.
Δ δέλτα /dhelta/
Czwartą literą greckiego alfabetu jest Δ, δ. Wymowę zapisuje się zazwyczaj jako „dh”, a wymawia się ją, wysuwając język między zęby, np. δώρο /dhoro/ – prezent, δυο /dhijo/ – dwa, δίνω /dhino/ – dawać.
W systemie liczbowym oznacza cyfrę 4, np. σελίδα Δ’ /selidha tetarti/- strona czwarta (zawsze z kreseczką po literze).
W języku greckim funkcjonuje też dyftong „ντ”, którego wymowa jest zbliżona do polskiej litery „d”. W ten sposób zapisuje się po grecku na przykład imię Donald – Ντόναλντ.
Ε έψιλον /epsilon/
Litera Ε, ε jest piątą literą greckiego alfabetu. Wymawia się jak polskie „e”, np. έχω /eho/ – mam, Ελλάδα /eladha/ – Grecja, εντάξει /endaksi/ – dobrze, w porządku.
W systemie liczbowym oznacza cyfrę 5, np. Ε’ δημοτικού /pempti dhimotiku/- piąta klasa szkoły podstawowej (E pisane z kreseczką)
Sama litera ε służy też jako wykrzyknienie i może mieć wiele różnych znaczeń, np. jedno znaczenie to zawołanie w stylu „ej”: Ε, Γιάννη! Έλα εδώ! /e jani, ela edo/ – Ej Jani! Chodź tutaj!
Ζ ζήτα /zita/
Litera Ζ, ζ jest szóstą literą greckiego alfabetu. Nazywa się „zita”, a wymawia się jak polskie „z”, np. ζέστη /zesti/ – gorąco, ζωή /zoi/ – życie, ζάχαρη /zahari/ – cukier.
W systemie liczbowym oznacza cyfrę 7, np. ο Κάρολος Ζ’ /karolos o ewdhomos/, czyli Karol VII (Z pisane z kreseczką). Można łatwo skojarzyć, bo litera Z rzeczywiście przypomina liczbę 7.
Istnieje wyrażenie ze słowem ζήτα, ale wcale nie oznacza w nim litery z. Βγαίνω στη ζήτα /wghieno sti zita/ używamy, gdy ktoś ma bardzo trudną sytuację finansową i jest zmuszony pożyczać od znajomych, żeby przeżyć. Ζήτα w tym wyrażeniu oznacza dosłownie żebranie.
Η ήτα /ita/
Litera Η, η jest siódmą literą greckiego alfabetu. Nazywa się ήτα /ita/, a wymawia jak polskie „i”, np. ήλιος /ilios/ – słońce, ησυχία /isihija/ – cisza, ήχος /ihos/ – dźwięk.
(W alfabecie greckim istnieją jeszcze 2 litery „i”: ι oraz υ, ale o nich przeczytacie później).
W systemie liczbowym oznacza cyfrę 8, np. το κεφάλαιο H’ /to kiefaleo oghdhoo/ – rozdział 8 (H pisane z kreseczką).
Sama litera ή (z akcentem) jest spójnikiem oznaczającym „lub, albo, czy”, np. Ποιο χρώμα σου αρέσει περισσότερα: το άσπρο ή το μαύρο; /pio hroma saresi perisotero: to aspro i to mawro/ – Który kolor podoba ci się bardziej: biały czy czarny?
Θ θήτα /thita/
Litera Θ, θ jest ósmą literą greckiego alfabetu. Nazywa się θήτα /thita/, a wymawia się jak „th”, czyli dźwięk podobny do „f” z językiem między zębami, np. θέλω /thelo/ – chcieć, θέμα /thema/ – temat, θεός /theos/ – bóg.
W systemie liczbowym oznacza cyfrę 9, np. η παράγραφος θ’ /i paraghrafos enatos/ – paragraf dziewiąty (θ’ pisane z kreseczką).
Ι γιώτα /jota/
Litera Ι, ι jest dziewiątą literą greckiego alfabetu. Nazywa się γιώτα /jota/, a wymawia się jak polskie „i”, a na początku wyrazu czasami jako „j”, np. Ιανουάριος /ianuarios/ – styczeń, ιστορία /istorija/ – historia, Ισπανία /ispanija/ – Hiszpania.
W systemie liczbowym oznacza cyfrę 10, np. το κεφάλαιο Ι’ /to kiefaleo dheka/, czyli rozdział dziesiąty (I’ pisane z kreseczką).
Wyraz γιώτα znajdziemy również w takim wyrażeniu δεν αλλάζω ούτε γιώτα /dhen alazo ute jota/, gdy mówimy, że coś odzwierciedla dokładnie sens czegoś innego. Po polsku też mówimy, że coś się zgadza „co do joty”.
Κ κάππα /kapa/
Litera Κ, κ jest dziesiątą literą greckiego alfabetu. Nazywa się κάππα /kapa/, a wymawia się jak polskie „k”: κάνω /kano/ – robić, καλός /kalos/ – dobry, κοιμάμαι /kimame/ – spać.
W systemie liczbowym oznacza liczbę 20, np. το κεφάλαιο Κ’ /to kiefaleo ikosi/, czyli rozdział dwudziesty (κ’ pisane z kreseczką).
W piśmie mała litera κ jest skrótem od spójnika και (i), natomiast mała litera κ. ( z kropką) jest skrótem od wyrazu „pan”.
Λ λάμδα /lamdha/
Litera Λ, λ jest jedenastą literą greckiego alfabetu. Wymawia się jak polskie „l”, np. λεφτά /lefta/ – pieniądze, λέω /leo/ – mówić, λέξη /leksi/ – słowo.
W systemie liczbowym oznacza liczbę 30, np. στη σελίδα Λ’ /sti selidha trianda/ – na stronie nr 30 (λ’ pisane z kreseczką).
Μ μι /mi/
Litera Μ, μ jest dwunastą literą greckiego alfabetu. Wymawia się jak polskie „m”, np. μαγιό /majo/ – strój kąpielowy, μαύρος /mawros/ – czarny, μεσημέρι /mesimeri/ – południe.
W systemie liczbowym oznacza liczbę 40.
Słowo μη oraz μην (wymawiane tak samo jak μι, ale pisane przez inne „i”) oznacza przeczenie „nie”, np. μην το κάνεις /min to kanis/ – nie rób tego.
Ν νι /ni/
Litera Ν, ν jest trzynastą literą greckiego alfabetu. Wymawia się jak polskie „n”, np. νίκη /niki/ – zwycięstwo, νωρίς /noris/ – wcześnie, ναυτικός /naftikos/ – marynarz.
W systemie liczbowym oznacza liczbę 50.
Z wyrazem νι kojarzy się następujące wyrażenie: λέω με το νι και με το σίγμα /leo me to ni kie me to sighma/, czyli opowiadać ze wszystkimi szczegółami.
Ξ ξι /ksi/
Litera Ξ, ξ jest czternastą literą greckiego alfabetu. Wymawia się jako „ks”, np. ξέρω /ksero/ – wiedzieć, ξεναγός /ksenaghos/ – przewodnik, ξανά /ksana/ – znowu.
W systemie liczbowym oznacza liczbę 60.
Ξι /ksi/ to też nazwa plaży na wyspie Kefalonia.
Ο όμικρον /omikron/
Litera Ο, ο jest piętnastą literą greckiego alfabetu. Wymawia się jak polskie „o”, np. οκτώ /okto/ – osiem, οδός /odhos/ – ulica, Ολυμπιακοί Αγώνες /olimbiaki aghones/ – igrzyska olimpijskie.
W systemie liczbowym oznacza liczbę 70.
Litera „o” przed rzeczownikiem lub przymiotnikiem wskazuje na rodzaj męski, np. ο φίλος /o filos/ – przyjaciel, ο ήλιος /o ilios/ – słońce.
Π πι /pi/
Litera Π, π jest szesnastą literą greckiego alfabetu. Wymawia się jak polskie „p”, np. παιδί /pedhi/ – dziecko, Πέμπτη /pempti/ – czwartek, πρεσβεία /preswija/ – ambasada.
W systemie liczbowym oznacza liczbę 80.
Wyraz πι występuje w wyrażeniu στο πι και φι /sto pi kie fi/ – oznacza bardzo szybko. natychmiastowo, w mgnieniu oka np. Τελείωσε τις δουλειές στο πι και φι /teliose tis dhulies sto pi kie fi/ – Ukończył swoje prace w mgnieniu oka.
Ρ ρο /ro/
Litera Ρ, ρ jest siedemnastą literą greckiego alfabetu. Wymawia się jak polskie „r”, np.ράβω /rawo/ – szyć, ρόδι /rodhi/ – granat (owoc), ρωτάω /rotao/ – pytać.
W systemie liczbowym oznacza liczbę 100.
W języku greckim istnieje takie powiedzenie w odniesieniu do miesięcy: Σ’όσους μήνες έχουν «ρο», μπάνιο με ζεστό νερό. /sosus mines ehun ro, banio me zesto nero/, co znaczy, że w miesiące, które mają w nazwie literę «ρ» kąpiemy się w ciepłej wodzie. A te miesiące to: Ιανουάριος /ianuarios/, Φεβρουάριος /fewruarios/, Μάρτιος /martios/, Απρίλιος /aprilios/, Σεπτέμβριος /septemwrios/, Οκτώβριος /oktowrios/, Νοέμβριος /noemwrios/, Δεκέμβριος /dekiemwrios/.
Σ σίγμα /sighma/
Litera Σ, σ, ς jest osiemnastą literą greckiego alfabetu. Jest to dźwięk pomiędzy „s” a „sz”, np. σπίτι /spiti/ – dom, σεντόνι /sedoni/ – prześcieradło, σχολείο /sholijo/ – szkoła.
W systemie liczbowym oznacza liczbę 200.
Litera σίγμα ma 3 formy graficzne: Σ, σ i ς. Ostatnia forma to tzw. τελικό σίγμα, czyli końcowa sigma zapisywana tylko na końcu wyrazu.
Τ ταυ /taf/
Litera Τ, τ jest dziewiętnastą literą greckiego alfabetu. Wymawia się jak polskie „t”, np. ταξίδι /taksidhi/ – podróż, τέλος /telos/ – koniec, τηλέφωνο /tilefono/ – telefon.
W systemie liczbowym oznacza liczbę 300.
Słowem ταυ określa się też trójnik do gniazdka, ponieważ przypomina literę τ.
Υ ύψιλον /ipsilon/
Litera Y, υ jest dwudziestą literą greckiego alfabetu. Wymawia się jak polskie „i”, np. υπάρχω /iparho/ – istnieć, υγεία /ighija/ – zdrowie, ύμνος /imnos/ – hymn.
W systemie liczbowym oznacza liczbę 400.
Litera ta nazywa się ύψιλον /ipsilon/ – nie mylić z έψιλον /epsilon/, czyli ε.
Φ φι /fi/
Litera Φ, φ jest dwudziestą pierwszą literą greckiego alfabetu. Wymawia się jak polskie „f”, np. φάκελος /fakielos/ – koperta, φίλος /filos/ – znajomy, przyjaciel, φτύνω /ftino/ – pluć.
W systemie liczbowym oznacza liczbę 500.
Wyraz φι występuje wyrażeniu στο πι και φι /sto pi kie fi/ – oznacza bardzo szybko. natychmiastowo, w mgnieniu oka np. Τελείωσε τις δουλειές στο πι και φι /teliose tis dhulies sto pi kie fi/ – Ukończył swoje prace w mgnieniu oka.
Χ χι /hi/
Litera Χ, χ jest dwudziestą drugą literą greckiego alfabetu. Wymawia się jak polskie „h”, np. χαζός /hazos/ – głupi, χαριτωμένος /haritomenos/ – słodki (w odniesieniu do człowieka), Χαβάη /hawai/ – Hawaje.
W systemie liczbowym oznacza liczbę 600.
Podobnie jak po polsku, gdy mówimy o jakimś bliżej nieokreślonym człowieku, używamy wyrażenia pan/pani iks, tak po grecku mówimy κύριος/κυρία χ /kirios/kirija hi/.
Ψ ψι /psi/
Litera Ψ, ψ jest dwudziestą trzecią literą greckiego alfabetu. Brzmi jak „ps”, np. ψωμί /psomi/ – chleb, ψέμα /psema/ – kłamstwo, ψηλός /psilos/ – wysoki.
W systemie liczbowym oznacza liczbę 700.
Zwrot ψι-ψι /psi psi/ to odpowiednik polskiego kici-kici na przywołanie kota. Dlatego też na kota można zdrobniale powiedzieć ψιψίνα /psipsina/.
Ω ωμέγα /omegha/
Litera Ω, ω jest dwudziestą czwartą i ostatnią literą greckiego alfabetu. Wymawia się jak polskie „o”, np. ωκεανός /okieanos/ – ocean, ωραίος /oreos/ – ładny, ώριμος /orimos/ – dojrzały.
W systemie liczbowym oznacza liczbę 800.
Aπ’ το άλφα ως το ωμέγα /ap tp alfa os to omegha/ – oznacza „od a do zet, od początku do końca”.
Jeśli chcecie posłuchać wymowy wszystkich liter greckiego alfabetu, zapraszam do tego wpisu. Dajcie znać, czy podobał się Wam ten wpis i czy dowiedzieliście się czegoś nowego. Czekam na Wasze komentarze.
[elementor-template id=”5131″]
